تکثیر سنبل الطیب به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. سنبل الطیب توسط بذر و یا از طریق رویشی قابل تکثیر است.
کاشت و تکثیر سنبل الطیب توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت میگیرد.
کاشت مستقیم سنبل الطیب، علف گربه
در برخی کشورها به علت بالا بودن رطوبت و بارندگی مناسب همواره از کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی استفاده میشود. با استفاده از ردیف کار، بذرها به صورت سطحی در ردیفهایی با فواصل مناسب کشت میشوند. پس از کشت انجام غلتک مناسب سبب تسریع و هماهنگی در جوانه زدن و رویش بذر میشود.
کاشت غیر مستقیم سنبل الطیب، علف گربه
در زمان مناسب بذرها را در خزانهای که بستر که بستر آن به همین منظور آماده شده کشت میکنند. روی بذرها را حداکثر به ضخامت 1/0 سانتی متر با خاک برگ میپوشانند. سپس غلتک مناسبی زده میشود. چون نور و رطوبت سبب تسریع در جوانه زنی بذر میشود سطح خزانه را با پوششهای مناسبی میپوشانند . پس از سبز شدن باید به برچیدن پوششهای مذکور اقدام نمود. برای هرکتار زمین به 500 تا 700 متر مربع خزانه نیاز است. در هر متر مربع به یک گرم و برای هر هکتار زمین به 500 تا 700 گرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است.
نشاءها در اواخر شهریور تا اوایل مهر که ارتفاع آنها بین 15 تا 17 سانتی متر میرسد باید به زمین اصلی منتقل شوند. با آغاز فصل سرما از رشد و نمو گیاهان کاسته میشود و اندام هوایی گیاهان بر اثر سرما خشک میگردد. ولی ریشهها زنده و از فعالیت خفیفی برخوردارند. اوایل بهار سال بعد گیاهان از رشد سریعی برخوردار گشته و ساقه گل دهنده ظاهر میشود.
همان طور که ذکر شد در اوایل بهار نیز نشاءها را میتوان به زمین اصلی منتقل کرد.
تحقیقات نشان میدهد عملکرد ریشه گیاهانی که در فصل بهار منتقل شدهاند نسبت به گیاهانی منتقل شده در فصل پاییز 20 تا 25 درصد کاهش نشان میدهد.
تکثیر رویشی سنبل الطیب، علف گربه
تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته انجام میگیرد. در تکثیر رویشی گیاهان به سرعت به گل رفته و ریشه توسعه نمییابد. از این رو به ندرت و در شرایط خاص از این روش برای تکثیر سنبل الطیب استفاده میشود.
مراقبت و نگهداری سنبل الطیب، علف گربه
چنانچه نشاءها در فصل پاییز به زمین اصلی منتقل شوند ، ریشه آنها ممکن است به بیرون از خاک رشد کنند. از این رو اوایل بهار باید غلتک مناسبی بر روی گیاهان زده شود. در این فصل (بهار) نیز کود ازت مورد نیاز گیاهان به صورت سرک باید به خاک اضافه شود.
علفهای هرز با سنبل الطیب در استقرار و جذب رطوبت ، مواد و عناصر غذایی رقابت میکنند. از این رو مبارزه با علفهای هرز در طول رویش سنبل الطیب نقش عمدهای در افزایش عملکرد ریشه دارد.برگردان کردن خاک بین ردیفها نه تنها سبب تهویه خاک و افزایش عملکرد ریسه میشود. بلکه در از بین بردن علفهای هرز بسیار موثر است. بدین جهت به همراه مبارزه شیمیایی با علفهای هرز ، وجین مکانیکی آنها نیز ضرورت دارد.
در سطوح وسیع کشت باید از علف کشهای مناسب استفاده کرد. چنانچه نشاءها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند از علف کش آرزین به مقدار 5/2 تا 5/3 کیلوگرم در هکتار و چنانچه نشاءها در فصل پاییز منتقل شده باشند اوایل بهار قبل از رویش سنبل الطیب از همین علف کش به مقدار 5/3 تا 5/4 کیلوگرم در هکتار میتوان استفاده نمود. در سال دوم رویش از علف کش آرزین به مقدار چهار تا پنج کیلوگرم در هکتار میتوان استفاده کرد.
تحقیقات نشان میدهد سنبل الطیب به علف کشهای دیوران ، سینبار وپندیمتالین (مانند استامپ ) مقاومت نشان میدهد و میتوان در طول رویش از این علف کشها استفاده کرد.
بیماریها و آفتها ممکن است در طول رویش خسارت زیادی به گیاهان وارد کنند که عدم توجه به آن سبب کاهش شدید عملکرد ریشه میشود. بیماریهای قارچی سنبل الطیب عبارتند از: سفیدک سطحی ، در نتیجه حمله این قارچ سطح برگها پوشیده از مواد سفید رنگ مایل به خاکستری میشود. در اواخر فصل با فاسد شدن سلولها به لکههای زرد یا قهوهای رنگ تبدیل میشوند که در این حالت عملکرد به شدت کاهش مییابد. با به کارگیری روشهای مناسب ، مواد و عناصر غذایی مناسب به زراعی (تناوب کاشت مناسب، مواد و عناصر غذایی مناسب و تراکم مناسب گیاه) میتوان مانع از ابتلای گیاهان به این بیماری شد. برای مبارزه شیمیایی با این بیماری میتوان از سموم گوگرد دار استفاده کرد.
سفیدک دروغی سنبل الطیب ، از بیماریهای قارچی دیگری است که ممکن است در طول رویش ، سنبل الطیب را آلوده سازد. از علائم این بیماری بروز لکههای زرد یا سفید رنگ در سطح برگها است. در پشت این لکهها پوشش قارچی به رنگ سفید متمایل به خاکستری به وجود میآید. در بوتههای آلوده فواصل میان گرهها کم و ساقه کوتاهتر میشود.
قارچ لکه برگی نیز در شرایط گرم و مرطوب گیاهان را آلوده میکند استفاده از سموم مناسب نقش عمدهای در کنترل این بیماری دارد.
لارو برخی حشرات میتواند صدمههای زیادی به گیاهان وارد آورد. تناوب کشت مناسب و استفاده از آفت کشهایی مانند دی متوات نقش عمدهای در کنترل آنها دارد.
برداشت محصول سنبل الطیب، علف گربه
ریشه سنبل الطیب مانند هر ریشه حاوی مواد موثره در اواخر دوره رویش (پاییز یا زمستان) از بیشترین مقدار مواد موثره برخوردار است.
چنانچه نشاءها در پاییز به زمین اصلی منتقل شده باشند باید در فصل پاییز (مهر- آبان) سال بعد برداشت شوند. اگر نشاءها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند به ندرت در فصل پاییز همان سال برداشت میشوند. در این صورت نیز توصیه میشود ریشهها در فصل پاییز سال بعد برداشت شوند.
تحقیقات انجام شده نشان میدهد برداشت ریشه در فصل پاییز سال سوم مناسب نیست ، زیرا نه تنها از عملکرد ریشه کاسته میشود بلکه سبب کاهش مواد موثره آن نیز میگردد.
قبل از برداشت ریشه ابتدا باید اندامهای هوایی گیاهان را برداشت کرد. در سطوح کم ، کشت پس از آبیاری زمین با بیل یا چهار شاخ اقدام به برداشت ریشه میشود. در حالی که در سطوح وسیع کشت با استفاده از ماشین (مانند ماشین برداشت سیب زمینی) محصول ریشه را باید برداشت کرد.
پس از برداشت ریشه ، آنها را با آب جاری شسته و بلافاصله باید خشک کرد. دمای مناسب برای خشک کردن ریشه 40تا 50 درجه سانتی گراد است. استفاده از درجه حرارتهای بیشتر مناسب نیست و تاثیر نامطلوبی بر مواد موثره ریشه بر جای میگذارد.
از آن جا که بوی ریشه سنبل الطیب جاذب گربه است، از این رو پی از خشک شدن، ریشهها را باید در محلی دور از دسترس گربه انبار نمود.
عملکرد ریشه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش ، نوع گیاه و روش برداشت ریشه بستگی دارد.
تحقیقلت انجام شده در ایران نشان میدهد که در سال دوم رویش عملکرد ریشه خشک 5/1 تا 2 تن در هکتار و در سال سوم رویش ، از عملکرد آن کاسته میشود.
ریشه سنبل الطیب از بوی تند و کم و بیش نامطلوبی برخوردار است از انبار کردن آنها در مجاور گیاهان مطبوع نظیر نعناع ، بابونه ، ریحان ، ... باید خودداری نمود.
جمع آوری بذر سنبل الطیب، علف گربه
بذرهای سنبل الطیب از اواخر اردیبهشت ، به تدریج میرسند. بذرهای رسیده از گیاه جدا و به کمک پاپوسها به سهولت به اطراف پراکنده میشوند. از این رو ، برداشت بذر باید به دقت انجام گیرد تا بتوان به حداکثر مقدار بذر دست یافت. در بعضی کشورها پس از انجام لقاح ، گلها را داخل پاکتهای مخصوص قرار میدهند. پی از رسیدن و کامل شدن بذرها گلها را در حالی که در داخل پاکت هستند از ناحیه زیر دمگل جدا و بذرها را جمع آوری میکنند. از این روش در مقیاس کوچک کشت میتوان استفاده استفاده کرد. با بارش باران یا وزش باد ممکن است پاکتها پاره یا ساقهها شکسته شوند. در سطوح وسیع کشت استفاده از پاکت برای جمع آوری بذر وقرون به صرفه نیست.
روشهای یک مرحلهای یا دو مرحلهای ، روشهای دیگری برای جمع آوری بذر در سطوح وسیع کشت هستند. در روش یک مرحلهای ، هنگامی که قسمت اعظم بذرها میرسند ساقههای گل دهنده را باید جدا و سپس خشک کرد. پس از خشک شدن، بذرها را بوجاری تمیز و جمع آوری کرده و در مکان مناسب باید نگهداری نمود.
در روش دو مرحلهای قبل از رسیدن کامل بذرها ساقه گل دهنده را جدا کرده و برای مدتی روی زمین قرار میدهند تا کاملا" برسند. در مرحله دوم به برداشت، خشک کردن و سپس تمیز کردن آن اقدام میشود.
مقدار عملکرد بذر متفاوت است و به روش برداشت آنها بستگی دارد و بین 30 تا 200 کیلوگرم در هکتار است.
- << Indietro
- Avanti